Zbigniew Kuźmiuk: Program rozwoju regionu radomskiego

Radomskie należy do regionów, gdzie po przemianach ustrojowych wystąpiło bezrobocie strukturalne związane z upadkiem określonych gałęzi przemysłu. Jednak w przeciwieństwie do innych regionów w Radomskiem od kilkunastu lat stopa bezrobocia utrzymuje się na poziomie należącym do najwyższych w całej Unii Europejskiej. Tego rodzaju długotrwały kryzys może zostać trwale przełamany przez czynniki endogeniczne. Podstawowym zaś warunkiem ich działania jest obecność wysokiej klasy kapitału ludzkiego. Tymczasem masowy odpływ młodych zdolnych ludzi jawi się jako podstawowa bariera rozwoju regionu.

Przyczyną tej sytuacji jest niedostatek infrastruktury publicznej, która kształtuje, zatrzymuje i przyciąga wykwalifikowane kadry. Tego rodzaju infrastruktura to uczelnie wyższe, instytucje wyższej kultury, specjalistyczne placówki medyczne, publiczne media, urzędy o znaczeniu krajowym i wojewódzkim. Radom pozostaje największą w Polsce aglomeracją nie posiadającą publicznej wyższej uczelni o profilu humanistycznym; największą w Polsce aglomeracją nie posiadającą filharmonii. W porównaniu z miastami podobnej wielkości Radom posiada dwukrotnie mniej szpitali. W przeciwieństwie do wielu mniejszych ośrodków Radom nie posiada studiów nadawczych ani Polskiego Radia, ani Telewizji Polskiej. U podłoża tych zaniedbań leży fakt, że Radom jest jednym z dwóch największych w Polsce miast, które w drodze ostatniej reformy zostały pozbawione statusu wojewódzkiego, a tym samym – niepisanego prawa do posiadania infrastruktury o znaczeniu regionalnym.

Konkluzja

Radom (podobnie jak Płock) powinien zostać uzyskać status ośrodka regionalnego zarówno w rządowych jak i samorządowych dokumentach związanych z rozwojem regionalnym. W konsekwencji Radom powinien osiągnąć poziom wyposażenia w infrastrukturę publiczną na poziomie porównywalnym z innymi miastami tej wielkości. Najlepszym punktem odniesienia w tym względzie powinno być miasto Kielce.

Zamierzenia

I. Szybki rozwój ośrodka akademickiego

Bezwzględna podstawa wszelkich działań zmierzających do przełamania kryzysu w regionie.

Cel: dostępność kształcenia na poziomie wyższym we wszystkich podstawowych kierunkach

Rozwój Politechniki Radomskiej – nowe jednostki:
- wydział budownictwa i architektury,
- park naukowo-technologiczny,
- inne – zależnie od planów Uczelni.

Powołanie nowych podmiotów szkolnictwa wyższego:

– Wyższa szkoła zawodowa (o profilu uniwersyteckim):
– poprzez przekształcenie Kolegium Nauczycielskiego i N. Kolegium Języków Obcych:
- wydział filologii polskiej,
- wydział filologii obcych,
- wydział pedagogiki,
- ponadto nowy: wydział biologii i nauk o ziemi.

- Wyższa szkoła muzyczna (zbieżne z postulatem Komitetu Budowy Szkoły Muzycznej)

- Filia akademii medycznej (w oparciu o nowy szpital specjalistyczny)

- Regionalna biblioteka naukowa (gromadzenie zbiorów z dziedzin dotychczas niedostępnych w innych bibliotekach w Radomiu)

- Uniwersytecki ogród botaniczny (jako baza dla wydziału biologii i nauk o ziemi)

Program rozwoju kadry naukowej:
- mieszkania dla pracowników naukowych,
- stypendia dla młodych pracowników naukowych.

Program wsparcia dla studentów i promocji studiów dziennych w Radomiu:

- ośrodek kultury akademickiej w centrum miasta wraz z małym akademikiem ze zniżkowymi opłatami dla najlepszych studentów i absolwentów rozpoczynających studia w Radomiu,
- dodatkowe stypendia naukowe dla najlepszych studentów,
- promocja Radomia jako ośrodka akademickiego – w innych miastach, przede wszystkim w Polsce południowo-wschodniej.

II. Inne elementy infrastruktury społecznej o znaczeniu regionalnym

Nowy szpital specjalistyczny lub nowe oddziały w już istniejących, których brak w obecnych szpitalach (onkologia, kardiochirurgia, neurochirurgia na poziomie uniwersyteckim); baza dla filii akademii medycznej

Filharmonia z salą koncertowo-widowiskową na 700-800 miejsc

Redakcje Polskiego Radia i Telewizji Polskiej:
- studia umożliwiające nagrywanie, montaż i bezpośrednią transmisję programów (obsada po co najmniej kilku dziennikarzy, jak w Toruniu)
- w paśmie regionalnym Polskiego Radia radomski program lokalny (jak Radio Słupsk w paśmie Polskiego Radia Koszalin)

III. Regionalne węzły komunikacji publicznej z infrastrukturą techniczną

Port Lotniczy Radom
Port lotniczy Radom powinien być wspólnym przedsięwzięciem samorządu miasta Radomia i samorządu województwa mazowieckiego jako ważna inwestycja równoważenia rozwoju południowej części województwa.

Regionalne centrum usługowe – przebudowa otoczenia dworca kolejowego w Radomiu:
- część komunikacyjna: integracja środków transportu publicznego o zasięgu krajowym, regionalnym i miejskim – utworzenie ześrodkowanego zespołu przystanków komunikacji autobusowej w pobliżu placu dworcowego; wprowadzenie obwodnicy śródmiejskiej w tunel w ciągu ulic Poniatowskiego i Prażmowskiego – na powierzchni komunikacja publiczna i ruch pieszy;
- część komercyjna – w drodze partnerstwa publiczno-prywatnego z udziałem samorządów województwa i miasta, PKP Dworce Kolejowe, Poczty Polskiej oraz inwestorów prywatnych: wprowadzenie intensywnej wysokiej zabudowy z przeznaczeniem na działalność handlowo-usługową, biura, hotele; w miejscu skweru koło pomnika WiN budowa sali koncertowo-widowiskowej na 700-800 miejsc (dla filharmonii; lokalizacja uzgodniona z dyrektorem Radomskiej Orkiestry Kameralnej).

Przebudowane dworce kolejowe w Europie stają się najbardziej atrakcyjnymi punktami dla wszelkiego rodzaju działalności wymagającej wysokiej dostępności oraz dużej liczby klientów. Położenie radomskiego dworca na przecięciu dwu ważnych linii kolejowych, z perspektywą dojazdu z Warszawy w czasie poniżej godziny czyni go lokalizacją liczącą się w skali krajowej.

IV. Infrastruktura drogowa i kolejowa

Radom leży na skrzyżowaniu ważnych szlaków komunikacyjnych: trasy nr 7 (E 77) prowadzącej z północy na południe Polski, trasy nr 12 z zachodu na wschód i trasy nr 9 (E-371) prowadzącej na południowy –wschód. Wszystkie one powinny być zmodernizowane do standardu dróg szybkiego ruchu (tam gdzie to możliwe dróg ekspresowych) z miejscami obsługi podróżnych (MOP). Samorząd województwa powinien współdziałać z administracją rządową w tej sprawie.

Konieczne jest wsparcie samorządu województwa dla modernizacji trasy kolejowej z Warszawy do Radomia i dalej na południe Polski znacząco skracające czas dojazdu do i z Warszawy.

W samym Radomiu samorząd województwa powinien wesprzeć poszerzenie publicznego transportu o transport szynowy z zachodu na wschód z wykorzystaniem istniejącej infrastruktury kolejowej po jej gruntownej modernizacji i uzupełnieniu o kolejne przystanki, a z północy na południe wymagający zbudowania linii tramwajowej

Region radomski ma najgorszy stan dróg wojewódzkich. Wszystkie one powinny być zmodernizowane i doprowadzone do standardu dróg wojewódzkich ze ścieżkami rowerowymi w najciekawszych krajobrazowo obszarach budowanych przy współdziałaniu z samorządami gminnymi.

Konieczne jest także rozpoczęcie przygotowań do budowy nowej przeprawy mostowej przez Wisłę w miejscowości Maciejowice k/Kozienic

V. Radomskie jako region turystyczny

Turystykę postrzega się obecnie jako największą i najszybciej rosnącą gałąź gospodarki. Szacuje się, że stanowi ona obecnie 10% wartości gospodarki światowej.

Opracowanie strategii marki regionu
Zważywszy na słabą rozpoznawalność regionu radomskiego jako celowe jawi się podjęcie prac nad wypracowaniem marki regionu. Dużym zagrożeniem dla możliwości promocji regionu radomskiego jest forsowana przez dotychczasowe władze województwa mazowieckiego próba wykreowania jednolitej marki dla całego województwa. Jest to o tyle niemożliwe do osiągnięcia, że województwo składa się z części o zupełnie odmiennej charakterystyce – zwłaszcza historyczno-kulturowej, ale także krajobrazowej. Sprowadzenie wszystkiego do hasła „Mazowsze” jest zakłamaniem rzeczywistego obrazu dziedzictwa kulturowego województwa. Prowadzi w szczególności do zatracenia specyficznych walorów regionu radomskiego. W dobie Jagiellonów – okresie świetności Radomia – Warszawa z większością Mazowsza pozostawała poza Koroną Polską; Jan Kochanowski nie był poetą mazowieckim; tradycje Zagłębia Staropolskiego i Centralnego Okręgu Przemysłowego nie mają nic wspólnego z Mazowszem; jodłowo-bukowe lasy Puszczy Kozienickiej, kamieniołomy Przedgórza Iłżeckiego, ostańce skalne i dołu rudne na Garbie Gielniowskim, Małopolski Przełom Wisły – to dziedzictwo przyrodnicze jakże różne od krajobrazu mazowieckiego. Wszystko to przemawia za celowością wykreowania specyficznej marki regionu – „Radomskie” bądź „Ziemia Radomska”.

Lokalne ośrodki kulturalno-turystyczne jako bieguny rozwoju

Do rozwoju małego miasta przyczynić się może powstanie ciekawej placówki przyciągającej turystów, z czasem stającej się wizytówką miejsca. Kariera Bałtowa rozpoczęła się od postawienia kilku kukieł dinozaurów. Obecnie przybywa tam milion zwiedzających rocznie. Podobny boom przeżywa Pacanów jako Europejska Stolica Bajek (www.stolica-bajek.pl). W Bodzentynie powstaje – muzeum siekiery… Tego rodzaju współczesna instytucja quasi-muzealna nie musi posiadać zbiorów o wartości zabytkowej. Bardziej atrakcyjne okazują się nowoczesne prezentacje multimedialne, możliwość wzięcia udziału w warsztatach dawnego rzemiosła czy innych imprezach towarzyszących. Kluczem do sukcesu jest oryginalny pomysł. Warto przy tym śpieszyć się, bo dobre pomysły chętnie realizują również inni.

- Iłża – stolica polskiego garncarstwa artystycznego

- Kozienice – muzeum Wisły Środkowej (flisactwo, przyroda)

Wisła to największa dzika rzeka w Europie; jeden z dwóch najmniej uregulowanych odcinków znajduje się między Dęblinem a Kozienicami. Pod Kozienicami flisacy zbudowali most pontonowy, po którym wojska Jagiełły przeprawiły się w drodze pod Grunwald. Dzieło to jest stawiane w rzędzie największych osiągnięć inżynieryjnych średniowiecza.

- Lipsko – ośrodek tradycyjnego okręgu uprawy tytoniu

W Polsce dotychczas brak placówki przedstawiającej tradycję uprawy tytoniu.

- Pionki – muzeum inżynierii leśnej (w oparciu o parowozownię kolejki wąskotorowej)

- Przysucha – ośrodek trzech kultur (w oparciu o barokową bożnicę żydowską)

Wzór: fundacja „Pogranicze” w Sejnach

- Skaryszew – muzeum konia pociągowego

Najbliższa konkurencja koło Poznania: http://www.muzeum-szreniawa.pl/?q=pl/node/267

- Solec – ośrodek wikliniarstwa

- Szydłowiec – skansen górnictwa skalnego

Nawiązanie do projektu z lat 70.

- Zwoleń – ośrodek tradycji języka polskiego

Dzięki Janowi Kochanowskiemu rdzeniem literackiego języka polskiego jest tutejszy dialekt

- ponadto w rejonie Przysuchy i Szydłowca (Borkowice, Chlewiska) – ośrodek wiejskiej tradycji muzyki i tańca

Nawiązanie do tradycji Taborów Tańca w Chlewiskach (współpraca: stowarzyszenie „Dom tańca” – www.domtanca.art.pl). Radomskie, w szczególności okolice Przysuchy i Szydłowca, to region o wyjątkowo dobrze zachowanej tradycyjnej wiejskiej kulturze muzycznej.

VI. Monitoring

W związku z pogłębieniem zróżnicowania w rozwoju poszczególnych części Mazowsza w ciągu 10 lat jego istnienia konieczne jest wprowadzenie monitoringu poziomu rozwoju gmin jako podstawy do podejmowana decyzji rozdysponowujących pieniądze publiczne przez samorząd województwa mazowieckiego.

Najpełniejszym wskaźnikiem pokazującym poziom rozwoju gmin jest wskaźnik syntetyczny (PKB per capita+ stopa bezrobocia+ nakłady inwestycyjne w przedsiębiorstwach per capita). Takie wskaźniki są liczone okresowo na poziomie podregionów (NTUS-3). Jednostką która jest przygotowana do prowadzenia takiego monitoringu jest Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego.

Zbigniew Kuźmiuk

Materiał KW Prawo i Sprawiedliwość